De moord op Shahidul en de strijd voor lonen

“Shahidul bracht duizenden arbeiders ertoe zich aan te sluiten bij vakbonden en bood hen de mogelijkheid om sterke leiders in fabrieken te worden. Hij hielp duizenden arbeiders achterstallige betalingen en ontslagvergoedingen te krijgen die onrechtmatig door hun werkgevers waren geweigerd (…) Zijn bijdragen aan de vakbondsbeweging waren groots en zullen enorm gemist worden.” – Kalpona Akter

Shahidul Islam – arbeider & leider

Op 25 juni 2023 werd Shahidul Islam op brute wijze vermoord. De moord vond voor de fabriek Prince Jacquard Sweaters Ltd. plaats, waar hij met arbeiders had gesproken over een geschil over onbetaalde lonen. De pogingen van Shahidul om werknemers vreedzaam te organiseren werden beantwoord met geweld, met zijn dood als gevolg.

Shahidul was voorzitter van de Gazipur-afdeling van de Bangladesh Garment and Industrial Workers Federation (BGIWF) en kwam in de 25 jaar dat hij daar actief was op voor de rechten van arbeiders. Hij begon als kledingarbeider en sloot zich bij de vakbond aan toen hij zag dat de rechten van arbeiders niet werden gerespecteerd. Hij werkte voor verschillende werknemers- en mensenrechtenorganisaties in Bangladesh en sinds 2006 bij BGIFW. Hier inspireerde hij arbeiders om zich te organiseren en vertegenwoordigde hen. Hij wist duizenden arbeiders te motiveren om lid te worden van een vakbond en hielp hij ze om schadevergoeding, achterstallig loon, uitkeringen en ontslagvergoedingen te krijgen. “Zijn bijdragen aan de vakbondsbeweging waren groots en zullen enorm gemist worden”, aldus Kalpona Akter, voorzitter van de BGIWF.

Vermoord omdat hij opkwam tegen loondiefstal

Shahidul was door de arbeiders van de Prince Jacquard Sweaters fabriek in Gazipur, Bangladesh, gevraagd te helpen. Ze wilden zijn advies bij het oplossen van een geschil met hun werkgevers over onbetaalde lonen en bonussen. Ondanks dat de lokale overheid opdracht gegeven had om de arbeiders te betalen, had het management van de fabriek dit niet gedaan. Shahidul had daarom aangekondigd dat hij de klacht van de arbeiders zou voorleggen aan het plaatselijke inspectieorgaan ´Fabrieken en Ondernemingen´, om de druk op het fabrieksmanagement op te voeren.

Hij en drie collega’s hadden het fabrieksterrein net verlaten toen ze werden aangevallen door een groep mannen. De mannen schreeuwden tijdens de aanval verwensingen naar Shahidul omdat hij betaling van de lonen eiste. Shahidul overleed nog dezelfde dag aan de dodelijke verwondingen die hij opliep; zijn drie collega’s raakten ernstig gewond.

De dag na de aanval diende Kalpona Akter een aanklacht in bij het plaatselijke politiebureau. Volgens haar gebeurde de aanval in opdracht van de fabriekseigenaar – Shahidul was al eerder het doelwit geweest van bedreigingen en mishandelingen. De politie beweerde dat de hoofdverdachte al gearresteerd was en dat de aanval te wijten was aan een vete met een andere vakbondsorganisatie. De fabrieksleiding ontkende elke betrokkenheid bij de aanval. Het gebeurt veel vaker dat fabriekseigenaren mensen inhuren om vakbondsleden te intimideren of uit de weg te ruimen.

Solidaire protesten

Uit solidariteit met Shahidul werd er op de zondag na de afschuwelijke gebeurtenis om middernacht geprotesteerd. Clean Clothes Campaign veroordeelde de moord onmiddellijk en begon campagne te voeren voor transparantie, aansprakelijkheid en, ook heel belangrijk, financiële compensatie voor zijn gezin:  Zijn vrouw, ook voormalige werkzaam in het organiseren van arbeiders, heeft kanker en heeft het daardoor extra zwaar om hun twee schoolgaande kinderen te onderhouden. Ondertussen sleept het onderzoek zich voort, en negeren de merken die orders in de fabriek hebben lopen de eis van de vakbond voor schadevergoeding aan het gezin.

In Nederland verstoorde Schone Kleding Campagne in september 2023 het ‘Best of Bangladesh’-evenement, waar de kledingindustrie uit Bangladesh zichzelf promoot, en eiste gerechtigheid voor Shahidul en een leefbaar loon voor de arbeiders. Meer acties staan op de agenda om merken te dwingen verantwoordelijkheid te nemen voor het respecteren van mensen(rechten) in hun toeleveringsketens.

Rechten van werknemers in Bangladesh

De moord op Shahidul is tekenend voor de bedreigingen waar vakbondsactivisten en werknemersorganisaties in Bangladesh mee te maken hebben. Over het algemeen lopen arbeiders die hun mond open doen het risico. Schendingen van rechten, ontslag, ongelijke behandeling en fysiek geweld, tot moord aan toe, zijn bedoeld om mensen zoals Shahidul te intimideren en ervan te weerhouden om hun strijd voort te zetten. Er is een patroon van aanvallen op mensen werkzaam in de vakbondbeweging in Bangladesh: in 2012 verdween een andere BGIFW-leider, Aminul Islam, die later dood en gemarteld werd teruggevonden.

De vakbondsvrijheid van arbeiders wordt ook ernstig beperkt door de onderdrukking van protesten: tijdens de grootschalige actie voor een hoger loon in de herfst van 2023 werden minstens 4 arbeiders door de politie gedood, vielen er nog veel meer gewonden en werden zowel demonstranten als omstanders meermaals op grond van valse beschuldigingen gearresteerd.

Vermijden van verantwoording

Organisaties als CCC en Human Rights Watch bekritiseren de Bengaalse overheid voor het gebrek aan bescherming van de rechten van kledingarbeiders. Maar niet alleen de regering is hiervoor verantwoordelijk: kledingmerken moeten hun best doen ervoor te zorgen dat er geen misstanden in hun ketens voorkomen. Toch laten ze vaak hun kleding  produceren in landen waar de kosten zeer laag zijn en de rechten van arbeiders vaak geschonden worden.

In de Prince Jacquard Sweaters fabriek, waar Shahidul werd aangevallen, werd kleding gemaakt in opdracht van veel kleinere, onbekende merken die op platforms zoals ASOS en Zalando verkopen, maar ook in opdracht van bekendere merken zoals New Yorker. De meeste van deze merken plaatsten er slechts een klein aantal sporadische orders en hadden kortlopende banden met de fabriek. Sommige merken beweren niet op de hoogte te zijn geweest dat hun kleding in de fabriek werd gemaakt, dus dat hun eigen leveranciers de opdrachten uitbesteedden. Geen van de merken vermeldde Prince Jacquard als productielocatie. Dit gebrek aan transparantie en de onwil om hun toeleveringsketens te controleren zijn gebruikelijke strategieën van kledingmerken om geen verantwoording te hoeven afleggen voor de erbarmelijke situatie van de arbeiders die hun producten maken.

Schendingen van arbeidsrechten zijn helaas geen uitzondering in Bangladesh. Ze zijn aan de orde van de dag en onderdeel van een patroon dat in stand wordt gehouden door de overheid, werkgevers en merken die profiteren van lage prijzen. CCC roept alle merken die in Bangladesh produceren op om hun verantwoordelijkheid te nemen en hun toeleveringsketens grondig te controleren – om te voorkomen dat ze medeplichtig worden aan moord.

SKC eist dat merken compensatie betalen voor de moord op Shahidul. Een jaar na de aanval is deze eis nog steeds niet ingewilligd – hier kun je zien welke merken erbij betrokken zijn en wie hun deel wel heeft betaald. Deel dit bericht om schendingen van vakbondsvrijheid van arbeiders en de strijd voor een leefbaar loon onder de aandacht brengen. Of steun kledingarbeiders en vakbondsleden door onze berichten op social media te delen met je vrienden en netwerk.