Overlevenden van de aardbeving in Malatya, Turkije, die na de verwoestende tragedie hun huis verloren en ontslagen werden, hebben met succes de fabriek uitgedaagd om de hen wettelijk toekomende ontslagvergoeding te betalen. De meeste merken die in de fabriek inkopen gaven geen thuis. Ze adviseerden deze kwetsbare werknemers te investeren in een langdurig en kostbaar juridisch proces. In plaats van hun directe invloed aan te wenden om de werkers te geven waar ze recht op hebben. De interventie van de vakbond, Schone Kleren Campagne en een van de betrokken merken heeft uiteindelijk gezorgd voor gerechtigheid voor deze werknemers.

Baykan Denim, een toonaangevende denimfabrikant in Malatya, ontsloeg al haar werknemers die na de aardbeving moesten verhuizen, zonder compensatie. Een werkgever in Turkije is gerechtigd een werknemer die niet kan komen werken eenzijdig te ontslaan. Echter, in geval van overmacht (zoals een aardbeving) dicteert de Turkse wet dat de werknemer ontslagvergoeding moet ontvangen. Het bedrijf weigerde dit te betalen, ondanks de moeilijke situatie van de meeste werknemers. Veel van hen waren noodgedwongen naar (familieleden in) andere steden of verhuisd nadat de ramp hun huizen verwoestte en het moeilijk werd om nog ergens in de verwoeste stad betaalbare huisvesting te vinden.

De aardbeving op 6 februari 2023 in Zuidoost-Turkije en Syrië eiste meer dan 50.000 levens en ontheemde miljoenen mensen. Als reactie verklaarde de regering de noodtoestand van drie maanden, waarbij ontslagen verboden waren, hoewel werknemers eenzijdig onbetaald verlof konden krijgen, met een kleine overheidsbijdrage voor de kosten van levensonderhoud. Hoewel dit bedoeld was om de rechten van werknemers te beschermen, vonden veel werkgevers een manier om de regels te omzeilen, zoals het geval was bij Baykan Denim.

Multi-stakeholder initiatieven en merken

Een groep van 28 van de getroffen Baykan-werknemers, vakbond BİRTEK-SEN en de Schone Kleren Campagne, benaderden samen de internationale kledingmerken die uit het bedrijf inkochten. Hieronder waren de Spaanse Inditex Group (Zara, Bershka), het Duitse merk s.Oliver, Britse merken Next, Marks & Spencer en Asda, Scandinavische bedrijven Bestseller (Jack & Jones, Vero Moda), Gina Tricot, Varner en het Amerikaanse merk Urban Outfitters.

De meeste van deze merken erkenden dat de weigering van Baykan Denim’s  om werknemers te compenseren een schending was van hun bedrijfsnormen. Toch drongen vele van deze merken er bij de werknemers op aan om zelf de fabrikant aan te klagen – een langdurig en kostbaar proces. Vooral voor werknemers die hun huizen en levensonderhoud verloren. Ook de multi-stakeholderinitiatieven waar veel van deze merken op steunen voor hun maatschappelijk verantwoord ondernemen, de Ethical Trading Initiative en de Fair Wear Foundation, faalden in het nemen van passende maatregelen om ervoor te zorgen dat deze werknemers gecompenseerd werden.

Compensatie voor werknemers

Uiteindelijk was er maar één bedrijf, Inditex, dat het beroep van de werknemers en campagnevoerders om verantwoordelijkheid te nemen serieus namen. Zij erkenden de grove schending van mensenrechten, op een moment van extreme kwetsbaarheid van de werknemers in hun toeleveringsketen. Hiertoe compenseerde, Baykan Denim in december 2024 alle getroffen werknemers die zich via BİRTEK-SEN hadden verenigd en geen juridische stappen tegen het bedrijf hadden ondernomen. Deze maand compenseerde het bedrijf ook de werknemers die een rechtszaak waren begonnen tegen het bedrijf voor de ontslagvergoeding waarop ze recht hadden en de juridische kosten die ze hadden moeten maken om te eisen wat wettelijk aan hen toekwam. In totaal ontvingen ze 1.136.435,92 TL (ruim 30.000 euro). De 10 resterende werknemers besloten de rechtszaak tegen het bedrijf voort te zetten. Hoewel dit proces alleen betrekking heeft op de 28 werknemers die zich via BİRTEK-SEN hebben georganiseerd, bedraagt het totale aantal niet-gecompenseerde werknemers van de fabriek 270. Ook zij zouden gerechtigheid moeten ontvangen.

Merken hebben veel invloed

Bego Demir, coördinator bij de Schone Kleren Campagne in Turkije, zegt: “Acht grote merken en twee multi-stakeholderinitiatieven vonden het prima om werknemers die net hun huis en levensonderhoud hadden verloren, voor zichzelf te laten zorgen. Ze verscholen zich achter processen van nationale wetgeving, in plaats van actief de zaak van deze werknemers te ondersteunen. Deze zaak toont echter ook aan dat een merk dat bereid is zijn verantwoordelijkheid te nemen een serieuze invloed kan hebben op de toeleveringsketen en zinvolle acties kan ondernemen om de rechten van werknemers te beschermen en schendingen van die rechten te verhelpen.”