Schone Kleren Campagne dringt in navolging van de internationale vakbonden er bij de Nederlandse overheid en de Europese Unie op aan om een onderzoek te starten en maatregelen te nemen om de huidige situatie in Bangladesh omtrent ernstige schendingen van vakbondsvrijheid aan te pakken.

Vakbondsvrijheid in Bangladesh in het geding; arrestaties, repressie en massaontslag
Deze oproep volgt op de arrestatie van vakbondsleiders en kledingarbeiders, de gedwongen sluiting van vakbondskantoren, een massaontslag en voortdurende bedreigingen en intimidatie van vakbondsactivisten. Al jaren lang worden vakbonden en vakbondsleden straffeloos onderdrukt door werkgevers. De Bengaalse overheid weigert om de vakbondswet en -praktijk in lijn te brengen met internationale standaarden. Bevindingen en aanbevelingen van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) in relatie tot deze overtredingen worden stelselmatig genegeerd.

In december 2016 gingen kledingarbeiders in Ashulia, een wijk in Dhaka, de straat op om een hoger loon te eisen. De Bengaalse overheid heeft dit vreedzame protest aangegrepen om het werk van vakbondsactivisten en organisaties in de kledingsector moeilijk te maken.

Tenminste 25 vakbondsleiders en arbeiders zijn opgepakt, er zijn honderden aanklachten tegen ‘niet bij naam genoemde’ arbeiders ingediend – een tactiek die gebruikt wordt om arbeiders die voor hun rechten opkomen de mond te snoeren en te bedreigen. Velen zijn gearresteerd onder Sectie 16(2) van de controversiële ‘Special Powers Act’ waarover het Hoger Gerechtshof vorige week oordeelde dat deze niet langer van kracht is. De meeste van de aangeklaagden zitten in de gevangenis.

Afgelopen vrijdag werden er nog eens negen vakbondsleden en -leiders van de Bangladesh Independent Garment Worker Union Federation (BIGUF) gearresteerd. Zij zijn op borgtocht vrijgekomen.

Fabriekseigenaren hebben massaal arbeiders ontslagen: Tussen de 1500 en 3000 arbeiders zijn zonder bewijs ontslagen voor deelname aan de staking. Velen hebben onder dwang een ontslagvergoeding aangenomen en werden onder dreigementen van arrestatie verzocht het gebied te verlaten. De overheid heeft vakbondskantoren gesloten, niet alleen in Ashulia maar in de gehele regio en in Chittagong, een havenstad waar veel kleding wordt geproduceerd. Vakbonden rapporteren over invallen door politie tijdens bijeenkomsten en trainingen, inclusief een ILO training over veilige werkplaatsen. Vakbondskantoren die open blijven worden in de gaten gehouden door politie waardoor de kantoren onbereikbaar worden voor arbeiders.

Bangladesh leeft handelsovereenkomst met de EU niet na
Het ‘Everything but Arms’ handelsovereenkomst, dat een onderdeel is van het Algemeen Voorkeurssyteem (GPS) van de EU, biedt aan 49 ‘minst ontwikkelde landen’ gunstige handelsvoorwaarden waaronder toegang verkregen wordt tot de Europese markt voor alle producten met uitzondering van wapens en munitie.

Alle landen die door de Verenigde Naties worden aangeduid als ‘minst ontwikkeld’ krijgen automatisch toegang. De EU vereist van de GSP begunstigde landen om fundamentele internationale mensenrechten, inclusief arbeidsrechten, te respecteren. Volgens de GSP voorwaarden is het zo dat het niet nakomen van de afspraken (zoals het respecteren van vakbondsvrijheid) kan aanzetten tot een onderzoek dat kan leiden tot een opschorting van de preferenties wanneer het betreffende land geen actie daarop onderneemt.

Tara Scally van de Schone Kleren Campagne: “De kledingindustrie in Bangladesh heeft enorm geprofiteerd van de toegang tot de Europese markt. De voordelen zijn echter in de zakken van multinationals en van Bengaalse fabriekseigenaren terecht gekomen, en niet bij de arbeiders die hun leven spenderen aan het maken van onze kleren. Te midden van alle repressie zijn arbeiders de fabriek uitgelopen om een hoger loon te eisen, een redelijke eis in een land waar het minimum loon van 65 euro een van de laagste in de regio is en niet herzien is sinds 2013. Deze arbeiders zijn geen criminelen, het zijn hardwerkende mensen die simpelweg een leefbaar loon willen verdienen voor het werk dat ze doen.”

De internationale vakbonden en de Schone kleren campagne bepleiten maatregelen
Gezien de recente ontwikkelingen roept de Schone Kleren Campagne de Nederlandse overheid op aan te kloppen bij de Europese collega’s van DG Handel om verantwoordelijkheden na te komen en mensenrechten voorop te stellen in externe relaties en naleving van de wet af te dwingen.

Sinds de Rana Plaza ramp in 2013 is de situatie significant verslechterd. De Schone Kleren Campagne verzoekt daarom de Nederlandse regering ook om de Europese Dienst voor Extern Optreden diplomatieke stappen te ondernemen voor de vrijlating van alle gevangen genomen vakbondsleiders en arbeiders, de terugtrekking van alle aanklachten en het herstel van volledige vrijheid van vakvereniging. Er moet een einde komen aan alle vakbondsonderdrukking, aan het sluiten van vakbondskantoren en de razzia’s tijdens bijeenkomsten en vergelding tegen ontslagen arbeiders. Tevens dringen we als Schone Kleren Campagne ook bij zowel de Nederlandse overheid als bij DG ontwikkelingssamenwerking van de EU aan op het opschorten van alle financiële steun aan de Bengaalse werkgeversorganisatie BGMEA totdat er geen sprake meer is van ernstige inperking van vakbondsvrijheid.

“Het niet in actie komen door de EU betekent dat de Bengaalse overheid en de fabriekseigenaren denken dat ze straffeloos arbeiders de mond kunnen snoeren en kunnen onderdrukken”, zegt Tara Scally. “Dit moet stoppen. De EU moet nu zijn invloed aanwenden om te laten zien dat ze gecommitteerd is aan duurzame ontwikkeling en een sterke boodschap aan het adres van de Bengaalse overheid afgeeft dat repressie niet langer getolereerd zal worden door de internationale gemeenschap. Wanneer de EU faalt een dergelijk onderzoek te doen zal worden gezien als zijnde medeplichtig aan repressieve activiteiten in Bangladesh in de toekomst.”

• Schone Kleren Campagne en andere arbeidsrechtenorganisaties schreven twee brieven (1), (2) aan de grootste merken die kleding laten produceren in Bangladesh. De organisaties vragen de merken om bij de Bengaalse overheid aan te dringen om de vakbondsleiders vrij te laten en te stoppen met de onderdrukking van vakbonden.
• Teken ook voor de vrijlating van de gearresteerde vakbondsleiders in Bangladesh
• Worker Right Consortium schreef een memo over de misvattingen die er bestaan rond de aanklachten, arrestaties en ontslagen
• Een achtergronddocument over de loonstrijd
• Op 16 februari zullen er wereldwijd acties bij Bengaalse ambassades plaatsvinden om de vakbondsrepressie een halt toe te roepen
• In een ‘special paragraph’ rapporteerde de ILO over vakbondsrechtenschendingen in Bangladesh (p46)