Acties van Nederlandse merken om de loonkloof die bij kledingarbeiders door COVID-19 is geslagen te dichten

Kledingarbeiders in internationale toeleveringsketens worden hard geraakt door de pandemie. Veel kledingmerken en retailers hebben in eerste reactie op de crisis orders geannuleerd, uitgesteld of met terugwerkende kracht kortingen geëist- ook voor orders die al in productie waren of orders die klaar waren voor verzending. Door de annuleringen kwamen toeleveranciers in financiële moeilijkheden en werden kledingarbeiders niet betaald. Ook in de productielanden zelf waart het virus rond. Door al deze factoren werden arbeiders op onbetaald verlof gestuurd of moesten zij loonsverlagingen accepteren. Uit onderzoek van Schone Kleren Campagne blijkt dat hierdoor lonen van kledingarbeiders op ongekende schaal niet zijn uitbetaald. Onderzoek van Oxfam toont aan dat slechts 53 landen sociale bescherming bieden tegen verlies van werkgelegenheid of ziekte, waarmee 78 procent van de wereldwijde beroepsbevolking niet wordt beschermd. SKC erkent de financiële uitdagingen die de coronacrisis met zich meebrengt voor merken en retailers, maar benadrukt de verantwoordelijkheid van bedrijven om op een verantwoorde manier met de crisis om te gaan en de verplichtingen aan leveranciers en arbeiders na te komen.

Diverse onderzoeken en rapporten laten alarmerende cijfers zien. 10% van de arbeiders in 75 door PennState University onderzochte fabrieken in 15 landen is ontslagen en naar verwachting wordt nog eens 35% van de arbeiders ontslagen als gevolg van teruglopende orders, prijskortingen en uitstel van betalingen. De meeste arbeiders ontberen sociale bescherming en kunnen geen aanspraak maken op ontslagvergoeding. Eigen onderzoek toont aan dat er in de maanden maart, april en mei wereldwijd tussen de 2,7 en 4,9 miljard euro aan verschuldigde salarissen niet is uitbetaald.

Onder druk van de #PayUp campagne heeft een aantal internationale merken toegezegd alle orders die al in productie waren of waren afgerond toch volledig te betalen, en zo de schade voor leveranciers te beperken. Om ervoor te zorgen dat financiële middelen ook daadwerkelijk bij kledingarbeiders terecht komen, is SKC en de internationale Clean Clothes Campaign de #Pay Your Workers campagne gestart. In de campagne worden merken opgeroepen om de Wage Assurance te ondertekenen. Hierdoor garanderen zij enerzijds dat kledingarbeiders in de toeleveringsketen hun wettelijk verplichte inkomen en/of ontslagvergoeding ontvangen. Anderzijds dragen merken door ondertekening bij aan de totstandkoming van een garantiefonds voor ontslagvergoeding en openstaande lonen aan arbeiders in geval van toekomstige crises.

Sinds de start van de crisis heeft SKC contact gezocht met elf Nederlandse merken. In een eerste inventarisatie is gevraagd of de merken orders hebben geannuleerd, of ze voor orders hebben betaald volgens de vooraf overeengekomen afspraken en of ze toekomstige orders hebben uitgesteld of afgezegd. In een tweede inventarisatie hebben we de merken gevraagd of ze in beeld hebben hoeveel loon arbeiders in hun toeleveringsketens hebben misgelopen en of er ontslagen zijn gevallen in de fabrieken. Ten slotte hebben we gevraagd of de merken bereid zijn om zich aan de Wage Assurance te committeren.

De reacties:

G-Star

April 2020: G-Star geeft aan orders tot minder dan 5% van het jaarlijks volume te hebben geannuleerd, daarnaast geen heronderhandelingen over prijzen te hebben gedaan en de betalingscondities voor alle leveranciers en in alle landen hetzelfde te hebben gehouden. Daar waar orders zijn geannuleerd probeert G-Star deze waar mogelijk te spreiden over de landen en leveranciers waar ze produceren. G-Star verwijst hierbij naar een statement op de website.

Juni 2020: G-Star zorgt ervoor dat arbeiders zo snel mogelijk betaald kunnen worden door de betaling beschikbaar te maken voor leveranciers vanaf het moment dat het kledingstuk de fabriek verlaat. Daarnaast zijn de lokale teams in dialoog met fabrikanten en arbeiders over de status van de uitbetaling van lonen. Ook zegt G-Star te werken aan verbetering van inkooppraktijken.

September 2020: G-Star heeft geen informatie gedeeld over hoe groot de wage gap is op fabrieksniveau en hoeveel arbeiders er zijn ontslagen en of zij ontslagvergoeding hebben gekregen, maar benadrukt de noodzaak om in dialoog te blijven met fabrikanten over ontslagen, uitbetaling van lonen en maatregelen voor een veilige werkplek. Hoewel G-Star loonbehoud van groot belang acht, heeft het merk nog niet de Wage Assurance getekend.

Oktober: G-Star meldt dat het leveranciers vraagt om een maandelijks overzicht van de uitbetaling van de lonen en de werknemers-aantallen in de gaten houdt om te zien of er opmerkelijke veranderingen zijn, en het gaat naar eigen zeggen hierover in gesprek met de leverancier. G-Star heeft geen details hierover met SKC gedeeld.

Mei 2020: HEMA zegt geen orders te hebben geannuleerd die reeds in productie waren of opnieuw te hebben onderhandeld over de prijzen van verzonden orders, maar te hebben betaald conform afspraken. HEMA geeft aan hetzelfde protocol te hebben toegepast op alle leveranciers en duidelijk te zijn geweest over de herstructurering van orders tot eind augustus. Daarna verwacht HEMA een terugkeer naar de normale orderstroom.

Juni 2020: HEMA licht toe met leveranciers in gesprek te zijn over de herstructurering van orders en zegt dat leveranciers om uitstel vragen. Er worden geen mededelingen gedaan over aantallen en percentages, noch over de impact op arbeiders. In plaats daarvan verwijst HEMA naar het gezamenlijke statement van het Convenant Duurzame Kleding en Textiel (CKT)waarin loonbehoud een van de prioriteiten is die aangesloten bedrijven dienen na te leven.

Juli 2020: HEMA benadrukt dat het merk verantwoord handelt in lijn met CKT’s statement, maar geeft geen inzage in wat het merk zelf doet om de impact van de crisis op de arbeiders aan te pakken.

Mei 2020: Hunkemöller verwijst naar een statement op de website waarin staat dat geen eindproducten of goederen in het productieproces zijn geannuleerd, en dat alle bestellingen betaald worden volgens de prijs die in het contract met de leverancier is overeengekomen. In gevallen waar al materialen zijn besteld, wil het bedrijf nauw samenwerken met de leveranciers en proberen de materialen te gebruiken in toekomstige bestellingen of de kosten te dragen als er geen alternatieve oplossing is. Verder is het bedrijf voornemens om orders te blijven plaatsen in dezelfde seizoensstructuur als het voorgaande jaar of de voorgaande jaren en geven ze geen boetes voor te late levering. Als gevolg van veranderingen in de vraag en gesloten fabrieken, is 11% van het totaal aan oorspronkelijke inkooporders uitgesteld. Geen van de fabrieken die voor Hunkemöller produceren heeft faillissement aangevraagd.

Juni 2020: Alle herplaatste orders zijn inmiddels geleverd of worden geleverd voor het einde van het jaar. Toeleveranciers worden gemonitord of zij zich houden aan beleids- en richtlijnen omtrent gezondheid & veiligheid en lonen. Op de vraag of de arbeiders hun lonen betaald hebben gekregen gedurende de crisis en/of er sprake is van een financieel gat dat gedicht moet worden heeft Hunkemöller geen uitspraken gedaan. Hoewel Hunkemöller toegewijd is aan de arbeiders heeft het merk nog niet de Wage Assurance getekend.

Oktober: Er zijn geen aanwijzingen voor inconsistenties met loonuitbetaling in de fabrieken. Ook is de productie op normaal niveau gebleven waardoor het bedrijf geen afname in personeelsbestand heeft gezien en alle arbeiders minstens het

wettelijke minimumloon hebben gekregen. In Bangladesh heeft het bedrijf een fonds opgezet voor arbeiders die zijn besmet met COVID-19. Via het klachtenmechniasme zijn geen extra klachten binnen gekomen over tekort aan loonuitbetaling. Hunkemöller start in 2021 een project in Myanmar om de loonmanagementsystemen en lonen te verbeteren.

April 2020: Kuyichi is in gesprek met leveranciers over de situatie in de fabriek en heeft informatie opgevraagd over ontslagen en manieren om de loonkosten te dekken. Hieruit zijn nog geen niet-uitbetaalde lonen of ontslagen naar voren gekomen. Verder wordt er bij geplande audits extra aandacht besteed aan controle van loonstrookjes, ontslagen en de doorloop van arbeiders bij de fabrieken. Kuyichi heeft alle lopende producties en orders afgenomen of, waar van toepassing, gecompenseerd.

Augustus 2020: Kuyichi doet geen mededelingen over de hoogte van de lonen maar verzekert ons dat de arbeiders bij hun directe leveranciers ook tijdens de lockdown ten minste het nationaal minimum loon krijgen en hoger als ze dat normaal ook ontvangen. Ook arbeiders met verhoogd risico die langer thuisgebleven zijn, worden doorbetaald zoals ze gewend zijn. Het bedrijf checkt welke veiligheidsmaatregelen de fabriek neemt om de extra gezondheidsrisico’s door COVID-19 te verkleinen en onderzoekt hoe de extra kosten hiervan in de inkoopprijs kunnen worden geïntegreerd. Kuyichi heeft een loongarantie voor arbeiders gepubliceerd maar nog niet gereageerd op nieuwe informatie over het garantiefonds.

April 2020: Prénatal schrijft zich bewust te zijn van de impact die COVID-19 heeft op de industrie.

Mei 2020: Prénatal verwijst naar een mededeling op de website waarin staat dat de orders die al voltooid of in productie waren toen de crisis begon, zijn betaald conform het oorspronkelijk overeengekomen bedrag en afgenomen onder de door de leverancier bevestigde voorwaarden. Dit geldt ook voor orders waarvoor stoffen en accessoires reeds waren ingekocht. De orders die nog geproduceerd moeten worden, maar vertraging op hebben gelopen door de lockdown, annuleert Prénatal niet en worden betaald volgens het oorspronkelijk overeengekomen bedrag mits de orderspecificaties gelijk blijven. Daarnaast beoordeelt Prénatal of het noodzakelijk is om orders in te laten vliegen, en gaat het bedrijf in gesprek met de leverancier om de kosten hiervan naar redelijkheid te verdelen.

Juni 2020: Prénatal verwijst naar het MVO-jaarverslag over 2019 waarin staat beschreven hoe het merk de gevolgen van de crisis aanpakt. Fabrieken in China, India en Bangladesh, Prénatal’s belangrijkste productielanden, worden actief gemonitord waarbij gelet wordt op onder andere betaling van een eerlijke vergoeding voor arbeiders. Volgens gesprekken met leveranciers in China zijn de lonen daar doorbetaald aan fabrieksarbeiders voor het aantal gewerkte uren in de maanden januari en februari. Prénatal maakt zich zorgen over gebrek aan sociale zekerheid in India, het bedrijf start een pilot project waarbij de onderwerpen contracten, eerlijke vergoeding en sociale zekerheid worden aangekaart. Het MVO-jaarverslag specificeert geen details over het financiële gat, ontslagen of ontslagvergoeding.

Schijvens geeft aan zeer bezorgd te zijn over de arbeiders die hard worden getroffen door de COVID-19 crisis. Het bedrijf rekent ons voor wat er gemiddeld aan lonen wordt betaald in de fabrieken waar het inkoopt en zet dat af tegen de inkoopwaarde, en wil daarmee laten zien dat het merk onmogelijk de kosten voor de lonen van de arbeiders kan dragen. Bovendien, zo meldt het bedrijf, is het aandeel van de bestellingen bij een aantal fabrieken klein en kan het merk niet in haar eentje opdraaien voor loonbehoud. Om die redenen zegt Schijvens de Wage Assurance niet te kunnen tekenen.

In een reactie heeft Schone Kleren Campagne toegelicht dat de garantie die wij van bedrijven vragen, inhoudt dat zij er op toezien dat er voldoende fondsen komen die direct naar de arbeiders gaan en dat wij voorstander zijn van een gezamenlijke aanpak om te zorgen voor voldoende leverage en om kosten te delen.

Schijvens deelt een aantal bevindingen over de impact op arbeiders bij een van de fabrieken waar ze inkopen, betaalt orders vooruit en heeft om meer informatie met betrekking tot de uitwerking van het garantiefonds gevraagd.

Mei: The Sting geeft aan bewust te zijn van de crisis en neemt, voor zover in hun bereik ligt, sociale verantwoordelijkheid. Er wordt niet gespecificeerd wat dat inhoudt.

November: The Sting stelt wederom bewust te zijn van de problemen die de enorme mondiale crisis veroorzaakt bij het bedrijf, in de productieketen en bij de arbeiders in fabrieken. Het bedrijf geeft aan sociale verantwoordelijkheid te nemen voor zover dat in hun bereik ligt, maar wil niet ingaan op de manier waarop ze dat doen. The Sting wil de Wage Assurance niet ondertekenen.

April 2020: WE Fashion geeft aan geen orders te hebben geannuleerd die in productie waren of al klaar waren voor verzending. Ook heeft WE niet opnieuw onderhandeld over prijzen voor verzonden orders. Wel heeft het bedrijf volumes van toekomstige orders verminderd, bestellingen later laten verzenden en bepaalde producten bij leveranciers gehouden. Over aantallen en percentages worden geen mededelingen gedaan.

Juni 2020: WE geeft aan dat toekomstige orders zijn aangepast als gevolg van de verminderde verkoop. Het heeft elke fabriek in zijn keten gevraagd inzicht te geven in de betaling van lonen, of arbeiders tijdelijk of permanent ontslagen zijn en welke maatregelen zijn genomen om gezondheidsrisico’s te beheersen. Op basis hiervan is een actieplan opgesteld. Het actieplan of de bevindingen zijn niet gedeeld met SKC. Ook is niet vermeld in welke orde van grootte toekomstige orders zijn aangepast.

Oktober 2020: Hoewel WE beoogt dat arbeiders in de keten niet gekort worden op de lonen en bij eventueel ontslag de wettelijke ontslagvergoeding krijgen uitbetaald, wil het bedrijf zich nog niet committeren aan de Wage Assurance.

April 2020: Wibra stelt dat alle geproduceerde bestellingen volgens afspraak zijn betaald en afgenomen. Bestellingen die nog niet in productie waren genomen zijn voor tenminste 2 maanden opgeschort, bestellingen die nog niet definitief waren zijn geannuleerd. In verband met cashflow problemen aan haar kant is Wibra met verschillende leveranciers overeengekomen dat bestellingen die in het najaar geleverd zouden worden, pas op 1 januari 2021 betaald zullen worden. 

Augustus 2020: Wibra geeft aan dat een fabriek te kennen heeft gegeven dat er arbeidsplaatsen verloren zijn gegaan door de terugval van orders. Er is nog geen fabriek failliet gegaan. Wibra stelt het een te grote verantwoordelijkheid te vinden om voor alle arbeiders in de keten zorg te dragen, maar wel te bekijken welke invloed ze kunnen uitoefenen via dialoog om toe te werken naar een leefbaar loon of ruimte te bieden in inkoopprijs als dialoog te weinig uitkomst biedt.

Oktober 2020: Wibra heeft leveranciers waar uitstel van betaling was overeengekomen toch in oktober betaald. Wibra herhaalt dat leefbaar loon voor het merk hoog op de agenda staat en dat het via haar lidmaatschap aan het kledingconvenant de ontwikkelingen binnen de Call to Action van de internationale arbeidsorganisatie ILO volgt.

April: Zeeman geeft aan dat bestellingen die in productie zijn genomen worden betaald en dat betalingscondities ongewijzigd blijven. Wel zijn enkele orders die nog niet in productie waren in overleg met de fabrikant geannuleerd, waarbij gelet is op de totale orderportefeuille. Ook wordt een deel van de orders later verscheept. Zie ook het statement dat Zeeman heeft gepubliceerd.

Zeeman inventariseert per leverancier wat de gevolgen zijn van de COVID-19-crisis, niet alleen voor wat betreft zijn of haar financiële continuïteit maar met name ook het welzijn van de arbeiders. Tevens onderschrijft Zeeman de ‘Call to action’ opgesteld door de ILO in samenwerking met verschillende internationale partijen die actief zijn in de kledingsector.

Juni 2020: Zeeman stuurt een lijst van maatregelen die leveranciers hebben genomen om te zorgen dat het COVID-19 virus niet verder wordt verspreid. Zeeman doet geen mededelingen over doorbetaling van lonen en over mogelijk ontslagen arbeiders. Zeeman benadrukt dat het merk verantwoordelijkheid neemt, en hoewel het hier gaat over het wettelijke minimum waar arbeiders recht op hebben, heeft Zeeman nog niet de Wage Assurance getekend maar schaart zich achter het statement van Fair Wear die ook een grote rol toekent aan merken als het gaat om lonen voor kledingarbeiders.

Conclusie: Gebrek aan transparantie en individuele verantwoordelijkheid

Waar een aantal merken aangeeft orders te hebben uitgesteld of deels te hebben geannuleerd, hebben andere merken aangegeven orders te hebben betaald conform gemaakte afspraken en geen orders te hebben geannuleerd, en hebben zo de economische schade voor toeleveranciers verminderd. Dit betekent helaas niet dat ook arbeiders automatisch krijgen wat aan hen verschuldigd is.

In reactie op onze vragen valt op dat de mate van transparantie verschilt per merk. Over het algemeen zijn de antwoorden die we hebben gekregen weinig specifiek: cijfers en onderbouwing ontbreken. In de gegeven antwoorden wordt gerefereerd naar samenwerking binnen initiatieven als de ILO Call to Action, het Convenant Duurzame Kleding en Textiel en Fair Wear. SKC is voorstander van samenwerking maar vraagt om een individuele commitment, waarbij bedrijven toezeggen ervoor te zorgen dat er voldoende fondsen bij elkaar worden gebracht zodat arbeiders betaald krijgen wat aan hen verschuldigd is. Dit houdt in dat bedrijven in kaart zullen moeten brengen wat de ‘wage gap’ op fabrieksniveau is en hoeveel er aan arbeiders verschuldigd is. Dit door samen te werken met hun leverancers en bijvoorbeeld door het checken van de salarisadministratie. Identificatie van in welke productiefirma’s merken gezamenlijk zitten kan gezamenlijk onderzoek opleveren. Er zal onderling informatie uitgewisseld moeten worden, samenwerking met vakbonden worden gezocht en een plan uitgewerkt om te zorgen dat geld bij de arbeiders terecht komt. Navraag over deze onderwerpen bij de Nederlandse merken leverde weinig concrete informatie op. Transparantie is belangrijk, juist ook om bedrijven die niet hun verantwoordelijkheid nemen daar op te kunnen aanspreken.

Het is teleurstellend dat – op Kuyichi na – de ondervraagde merken zich vooralsnog niet individueel hebben willen committeren aan de Wage Assurance. Met een publicatie van de Wage Assurance op hun website laten bedrijven zien dat zij verantwoordelijkheid nemen ervoor te zorgen dat arbeiders het loon betaald krijgen waar zij wettelijk recht op hebben, en dat zij meewerken aan de totstandkoming van een systeem dat arbeiders moet beschermen bij ontslag en dat ontslagen arbeiders alsnog hun ontslagvergoeding krijgen uitgekeerd. We nodigen bedrijven uit om hierover met vakbonden en NGO’s in gesprek te gaan.